برخلاف تصور، بسیاری از کارشناسان و مسئولان حوزه ترافیک و حمل و نقل شهری معتقدند مشکل ترافیک شهری فقط با تزریق اتوبوس و تاکسی و احداث جاده و بزرگراه حل نمی شود. آنها معتقدند اگر بسیاری از رفتارهای ترافیکی شهروندان در سطح شهر چه سواره باشند و چه پیاده، اصلاح می شد، شاید ترافیک شهری آنقدرها هم عرصه را به شهرنشین ها تنگ نمی کرد.
شتابزده، خودخواهانه و بدون گذشت؛ رانندگی خیلی از ما ایرانی ها متاسفانه این گونه است. از زمانی که پای اولین ماشین به خیابان ها باز شد، سال ها می گذرد. در این سال ها بزرگراه ها یکی پس از دیگری احداث شد، تعداد خودروها از صد به هزار و از هزار به میلیون رسید، هر کدام مان که پول دست مان آمد، اولین کاری که کردیم این بود که چهارچرخه ای بخریم و زیر پایمان بیندازیم تا از اتوبوس سواری و ایستادن کنار خیابان منتظر تاکسی خلاص شویم. تصادف ها یکی بعد از دیگری رقم خورد تا کلی مجروح و فوتی روی دست مان بگذارد.
همه این اتفاق ها افتاد تا ما ایرانی ها در دنیا برای نوع رانندگی مان مثال زدنی شویم. حالا ما هم به اندازه خیلی از شهرهای دنیا هم خیابان و بزرگراه داریم و هم خودرو، با این تفاوت که متاسفانه رفتارهای ترافیکی ما به اندازه تعداد خودروهایمان رشد نکرد و این خلأ باعث شد بسیاری از تصادف ها رقم بخورد و گره ترافیک معابر شهری هر روز کورتر شود. فرقی نمی کند عابران پیاده، راکب موتورسیکلت یا راننده خودرویی باشیم. مهم این است که هر کدام از ما در جایگاهی که هستیم، نسبت به رفتارهای ترافیکی که مرتکب می شویم، بی تفاوت نباشیم.
رفتارهای متفاوت رانندگی در زنان و مردان
مردان و زنان رفتارهای متفاوتی در رانندگی دارند که توجه به ایمنی در رانندگی و ریسک پذیری آنان را تحت تاثیر قرار می دهد و البته عوامل متعددی موجب این تفاوت ها می شود که شامل ساختارهای فیزیولوژیک، فرهنگی و محیط اجتماعی است.
سرهنگ علیرضا اسماعیلی، مدیر گروه ترافیک و حمل و نقل دانشگاه علوم انتظامی نیز این تفاوت ها را قبول دارد و با اشاره به بررسی هایی که در برخی کشورها نسبت به تفاوت رانندگی زنان و مردان انجام شده، می گوید: شواهد زیادی وجود دارد که ثابت می کند مردان و بخصوص مردان جوان در همه فرهنگ ها نسبت به زنان رفتارهای پرخطرتری دارند که بیشتر آن را به صورت مستقیم نشان می دهند؛ این موارد رانندگی ایمن را کاملا تحت تاثیر قرار می دهد و رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی، احتمال میزان تصادف را بالاتر می برد.
این مساله در تخطی از قوانین رانندگی شامل سرعت مجاز، سبقت و رانندگی در حال مستی نمود بیشتری پیدا می کند. مردان اغلب سریع، فرز و پرپیچ و خم رانندگی می کنند. آنها از هر فضای خالی استفاده می کنند و به طور دائم در حال تغییر مسیر هستند، اما در مقابل زنان آرام، آهسته و مستقیم می رانند.
از آموزشگاه تا خیابان؛ از ایده آل تا واقعیت
احتیاط، صبر و حوصله از مشخصات رانندگی زنان است؛ ویژگی هایی که حرص رانندگان مرد را درمی آورد و آنها را به عکس العمل وامی دارد، اما ریشه تفاوت شیوه ها یا سبک های رانندگی زنان و مردان در کجاست؟
اسماعیلی توضیح می دهد: تمام رانندگان برای دریافت گواهینامه به کلاس های آموزش رانندگی می روند و امتحان رانندگی می دهند. در این کلاس ها آنها درباره هنجارهای درست رانندگی یا آنچه در زبان جامعه شناسی، هنجارهای ایده آل گفته می شود، آموزش می بینند و امتحان می دهند، اما آنچه در عمل حاکمیت دارد، نه هنجارهای ایده آل رانندگی که هنجارهای واقعی رانندگی است.
شیوه های متفاوت رانندگی زنان شباهت بیشتری به هنجارهای ایده آل رانندگی دارد. زنان در عمل به مواردی که براساس هنجارهای ایده آل رانندگی ممنوع است، احترام می گذارند. آنها معمولا از سرعت مجاز تجاوز نمی کنند، سبقت غیرمجاز نمی گیرند، لایی نمی کشند، بیش از حد تغییر مسیر نمی دهند، ورودممنوع نمی روند و چراغ قرمز را رد نمی کنند، دقیقا همین موارد است که حرص بعضی مردان را درمی آورد و ضمانت های اجرایی غیررسمی برای آنها به همراه دارد.
کشورهای دیگر چه می کنند
در چین در پروازهای داخلی خود از طریق مانیتور به شهروندان، چگونگی عبور از خیابان و معابر را آموزش می دهد. در واقع هواپیما فرصتی برای انتقال مفاهیم آموزشی خواهد بود و با توجه به خلأ هایی که ما داریم، ضرورت ارائه چنین آموزش هایی بیش از پیش احساس می شود و امیدواریم رسانه ها در داخل نیز بتوانند چنین اقداماتی را در جهت افزایش فرهنگ ترافیکی انجام دهند.
در اسپانیا تیزرهایی ساخته می شود که تاثیرگذاری بالایی دارد و رانندگان را مجاب به رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی می کند. به عنوان مثال برای استفاده موتورسواران از کلاه ایمنی، تیزری ساخته شده با این مضمون که در آن سربازان ملل مختلف در سده های گذشته تا جنگ جهانی دوم و حتی فیلم جنگ ستارگان از کلاهخود استفاده می کنند و پیامی که در زیرنویس تیزر به مخاطب اعلام می شود، این است که ???? سال است انسان ها برا ی حفاظت از جان خود در جنگ ها از کلاهخود استفاده می کنند و شما موتورسواران زمانی که از موتور برای تردد استفاده می کنید، از کلاه ایمنی خود استفاده کنید.
جای خالی آموزش های ترافیکی
مشکلات ترافیکی تهران فقط خیابان های کم عرض، کمبود بزرگراه ها و مشکلات ناوگان حمل ونقل عمومی نیست. این را معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران می گوید که معتقد است، در پایتخت با یک خلأ جدی در رفتارهای ترافیکی مواجه هستیم و اصلاح رفتارهای ترافیکی، موثرترین راهبردی است که می تواند پایتخت را از این معضل نجات دهد.
به گفته سیدجعفر تشکری هاشمی، اصلاح رفتار از طریق آموزش آن اتفاق می افتد، آن هم آموزشی که مستمر است و به نهادینه شدن رفتار منجر می شود و رفتار ترافیکی از جمله حوزه هایی است که نیاز به آموزش در ابعاد مختلف دارد.
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با تاکید بر اهمیت و ضرورت آموزش مباحث ترافیکی به دانش آموزان از جمله این که چطور به سلامت از خیابان عبور کنند، می گوید: با وجود این که در این زمینه خلأ جدی در کتاب های درسی وجود دارد، اما دست روی دست نگذاشته ایم و ضمن اعزام گروه های نمایشی به مدارس ابتدایی به منظور اجرای نمایش های آموزشی و انجام فعالیت های آموزشی در پارک های آموزش ترافیک، کتب کمک آموزشی حاوی نکات ساده ترافیکی را نیز در اختیار مربیان مهد کودک ها قرار داده ایم.
تشکری هاشمی به آموزش رانندگان سرویس های مدارس نیز اشاره می کند و توضیح می دهد: رانندگان سرویس مدارس که هر روز با دانش آموزان سر و کار دارند، آموزش های لازم را فرا گرفته اند.
رفتارمان را اصلاح کنیم
اگر وقتی تصادف کردیم، ترجیح دادیم در زمان انتظارمان تا آمدن پلیس خودروی مان را کنار بکشیم، اگر با پیچیدن ناگهانی جلوی همدیگر یا لاین عوض کردن های پی در پی خطری برای دیگر رانندگان نشدیم، اگر یاد گرفتیم وقتی چراغ قرمز بود فقط از روی خط کشی عابر پیاده حرکت کنیم، اگر در مقابل راننده ای که بی محابا جلوی مان پیچید و تصادفی را رقم زد به جای حل مسالمت آمیز موضوع به سراغ قفل فرمان نرفتیم و... آن وقت می توانیم بگوییم رفتارهای ترافیکی در فرهنگ ما ایرانی ها روز به روز در حال بهبود و اصلاح شدن است.